2021 yılında Türkiye, toplam ihracatta %5.9’luk pay ile Ukrayna’nın üçüncü büyük ortağı oldu. STA’nın yürürlüğe girmesinden sonra, ülkeler arasındaki ikili ticaret, büyüme için büyük potansiyele sahip olması beklenmektedir.
Forbes’te Svetlana Taran, makalesinde STA’nın Ukrayna için gerçekten faydalı olabileceğini ve nedenleri irdeledi. Türkçeye çevirerek sunuyoruz.
Türkiye’nin ithalatı 2021’de 270 milyar dolara ulaştı, Ukrayna’nın payı ise sadece %1,5. Son yıllarda ikili ticaretin dinamikleri ılımlı giderken, Ukrayna’nın Türkiye’ye yaptığı ihracat hacmi 2015-2016’daki düşüşün ardından yavaş yavaş toparlandı ve Ukrayna’nın mal ihracatı 3.8 milyar dolar ile sadece 2021’de kriz öncesi 2013 seviyesini aştı.
Ukrayna’da halihazırda kaç Türk şirketi faaliyet gösteriyor? Ekonomik sektörler ve bölgeler.
Ekonomi Bakanlığı’na göre, 2021’de Türkiye ile ticaret 7 milyar doları aştı, bunun 4.1 milyar doları Ukrayna’nın Türkiye’ye ihracatından oluşurken, Türkiye’den ithalatı ise 3,2 milyar dolara ulaştı. 2021’de metalürji ve tarım ürünleri ihracat fiyatlarındaki artış nedeniyle Türkiye’den yapılan ithalat %36 artarken, mal ithalatı %70 arttı.
Sonuç olarak, Türkiye, mal ihracatında Ukrayna’nın ana ticaret ortakları sıralamasında yükseldi ve Ukrayna’nın toplam ihracatında %5.9 pay ile üçüncü, mal ithalatında ise % 4.5 ile yedinci ortak oldu. %4,5.
Ukrayna’dan Türkiye’ye ihracat
Ukrayna’nın başta AB olmak üzere diğer ülkelere ihraç ettiği birçok ürün Türkiye’ye ihraç edilmiyor. Türkiye’ye yapılacak ihracat, birkaç emtia grubuna odaklanacak. Yapısında yaklaşık % 40-50 ile metalurjik ürünler (demirli metaller), yaklaşık %40 ile tarım ürünleri (öncelikle tahıllar, yağlı tohumlar, ayçiçek yağı) – yaklaşık %7 ile madeni ürünler (cevherler) hakimdir. 2021’de metalürjik ürünler için artan fiyatlar nedeniyle demirli metaller tüm ihracatın yarısını oluşturdu.
Türkiye’den Ukrayna’ya İthalat
Daha çeşitli olup hafif sanayi ürünleri (2021’de %17.5), mekanik ve elektrikli ekipmanlar (%14), araç ve teçhizatlar (%11), petrol ve petrol ürünleri (dizel yakıt) (%10), tarım ürünleri (sebze ve meyveler) (%9) , metalurjik ürünler (demirli metaller ve bunlardan elde edilen ürünler) (%12) ile temsil edilmektedir.
Ukrayna ve Türkiye arasındaki ticaret engelleri
Ukrayna’dan Türkiye’ye yapılan ihracatın sınırlı aralığı, diğer şeylerin yanı sıra, Türkiye pazarında Ukrayna malları için önemli ticaret engelleri (tarife ve tarife dışı) ile açıklanmaktadır. Ukrayna’nın ticaret rejimi, DTÖ şartlarına uygun olarak Türk malları için daha liberal iken, Ekonomi Bakanlığı’na göre, Türkiye’ye ihraç edilen Ukrayna malları için ortalama ithalat vergisi oranı (en çok destekli DTÖ rejiminde) %28.9 ve Ukrayna’ya ihraç edilen Türk malları için %5 idi.
Türkiye, özellikle tarım ve gıda ürünlerinde (süt ürünleri, et ürünleri vb.) çok yüksek vergi oranlarına sahipken, Türkiye belirli mallara ek gümrük vergileri uygulayabilmektedir.
Türkiye’nin 22 ülke ile tercihli ticaret anlaşmaları (STA) bulunmaktadır. AB, Avrupa Serbest Ticaret Birliği (EFTA), Moldova, Gürcistan, İsrail vb. ile. Daha önce, bu ülkelerden gelen mal ve hizmetler, Ukrayna pazarlarına kıyasla Türkiye pazarına daha tercihli erişime sahipti.
Ukrayna-Türkiye Serbest Ticaret Anlaşması
Anlaşma, Türkiye’den serbest ticaret rejimi kapsamındaki Ukrayna mallarına ek vergi uygulamama garantisi veriyor. Karşılıklı yükümlülükler sabittir, bu da piyasaya erişim koşullarını daha öngörülebilir hale getirmektedir. Taraflar, ithalatta keskin bir artış olması durumunda, belirlenen prosedüre uygun olarak ticareti koruma mekanizmalarını da kullanabilirler. Ayrıca, gerekirse belirli bir süre sonra tarafların yükümlülüklerini (vergi oranları, kotalar) gözden geçirme imkanı da sağlamaktadır.
Onur İnşaat, Jitomir Havaalanı yenileme ihalesini kazandı
Anlaşma, hassas mallar için ithalat vergilerinin tam serbestleştirilmesini (gümrük vergilerinin sıfırlanması) ve kısmen serbestleştirilmesini (tercihli vergi oranları ve tarife kotaları düşürülmüştür) öngörmektedir. Bugüne kadar, taraflarca vergilerin kaldırılması/azaltılması programları henüz kamuya açıklanmadı. Ekonomi Bakanlığı’na göre Türkiye, Ukrayna’nın ihraç ettiği toplam mal sayısının %95’ini oluşturan 10,337 emtia ürününe sıfır vergi koyacak. 1,348 kalem tarife kotasına veya indirimli vergiye tabi olurken, tarife kotası içinde sıfır veya indirimli tercihli vergi oranı, kota dışında ise genel tercihli vergi oranı uygulanacaktır.
Aynı zamanda, Ukrayna kullanılmış arabalar ve ikinci el üzerindeki vergileri koruyor. Ukrayna için hassas olan emtia grupları – taşıtlar ve hafif sanayi ürünleri (üç ve beş yıl) üzerindeki vergilerin yürürlüğe gireceği Ukrayna için geçiş dönemleri belirlendi. Ayrıca, geçiş döneminde, STA, Ukrayna ekonomisinin bir dizi sektörü, özellikle tekstil endüstrisi, mühendislik vb. için bir destek paketi sağlayacaktır.
Metalurjik ürünlerde ticaretin serbestleştirilmesi konusunda bir uzlaşmaya varmak ise mümkün oldu. Bu sektör her iki ekonomi için de önemli olduğu için konu çok hassastı.
Ekonomi Bakanlığı’na göre, uzlaşma olarak, Ukrayna hurda metal ihracatına ihracat vergisi uygulama hakkını saklı tutarken, Türkiye Ukrayna metal ürünleri pazarına erişimi kısmen serbest bıraktı. Özellikle, 840 metalurji malından 510’u için vergiler sıfırlanacak ve 130 mal için oran kısmen düşürülecek, ayrıca 167 metalurji malına (411 bin ton) kotalar sağlanacak. Ayrıca, tarım ürünleri için tarife kotaları konusu, Türkiye ile müzakerelerde en hassas konulardan biri olarak sürdü.
Tahıl ve yağlı tohumlar gibi ayrı emtia kalemleri serbest ticaret rejiminden çekilmektedir. Tahıllar ve yağlı tohumlar, Türkiye’ye yapılan ihracatın önemli bir bölümünü (yaklaşık %25) oluşturduğundan, bu, STA anlaşmasının kapsamını daraltmakta ve muaf mal grupları için ticaret hadlerini daha az öngörülebilir hale getirmektedir. Her ne kadar Türkiye şu anda bu mallara sıfır vergi uygulasa da.
Genel olarak, STA içindeki serbestleştirme, ülkelerin gümrük korumasında önemli bir azalmaya yol açmaktadır. Ukrayna vergilerde asimetrik bir indirim yapmayı kabul etti: Ekonomi Bakanlığı’nın tahminlerine göre, Türkiye’nin ortalama vergi oranı %10’a, Ukrayna’nın ise %0.5’e düşecek . Ancak, Türkiye’de vergilerin başlangıçtaki seviyesi çok daha yüksek olduğundan, vergilerdeki düşüşün olumlu etkisinin özellikle Ukrayna’nın Türkiye’ye ihracatında hissedilmesi bekleniyor.
Ukrayna mal ve hizmetlerinin önemli bir kısmı, Ukrayna’nın rekabet ettiği ülkelere kıyasla Türkiye pazarına erişim için daha iyi tercihli koşullar ve avantajlar elde edecek. Bunlar, mevcut ihracatçılar için vergilerin ödenmesinde sağlanan tasarrufların yanı sıra, pazarın daha önce kapatıldığı yeni ihracatçılar için pazar erişiminin açılmasıdır.
Ukraynalı “Pallada”, Türk şirketi için kompozit yüzer iskele üretecek
Geliştirilmiş pazar erişiminin Ukrayna ihracatını daha fazla işlenmiş ve katma değerli ürünleri içerecek şekilde genişletmesi ve onları küresel emtia fiyatlarındaki dalgalanmalara karşı daha az duyarlı hale getirmesi beklenmektedir.
Serbestleşme, bir yandan iç pazarda Türk mallarının rekabetini de artıracaktır. Öte yandan, Ukrayna’daki üreticilere, Ukrayna mallarının üretiminde kullanılan Türkiye’den ithal edilen ara mallar (bileşenler, aksesuarlar) ve hammaddeler için daha iyi erişim ve maliyet avantajı sağlayacaktır. Bu, giyim ve ayakkabı üretimi, mobilya vb. sektörler için önemlidir. STA, aynı zamanda dış pazarlara yönelen işletmeler için de yeni fırsatlar yaratmaktadır.
STA’nın Ukrayna için ekonomik etkileri
Ukraynalı ihracatçılar için temel ekonomik etkilerin iki kanal yoluyla gerçekleşmesi bekleniyor. Her şeyden önce, Ukrayna malları üzerindeki yüksek Türk vergilerinin azaltılmasının yanı sıra tarife dışı engellerin azaltılması, ticaret formalitelerinin basitleştirilmesi, ülkeler arasındaki ihracat ve ithalat için ticaret maliyetlerinin düşürülmesidir.
Anlaşma sayesinde Ukrayna-AB-Türkiye üçgeninde ticaret için tek tip kurallar ve prosedürler oluşturulacak. Bu, bu ülkeler arasındaki mal ve hizmet yolundaki sınırları azaltacaktır. STA, aynı zamanda Ukrayna’ya, Türkiye’yi ve Ukrayna ile Türkiye’nin STA’ları olan ülkeleri içeren çok taraflı lojistik ve üretim zincirlerine katılma konusunda daha fazla fırsat sağlayacaktır.
ukrhaber.com
