Vladimir Putin Ukrayna’ya karşı yıpratma savaşını sürdürmeye hazır. Her ne kadar Rus halkı, acı çekse de bu acı, yeni seçilen cumhurbaşkanını rotayı değiştirmeye zorlamaya yetmiyor.
Reuters‘da yayınlanan Hugo Dixon makalesinde belirtildiğine göre, Batı’nın Rusya’nın petrol gelirlerini azaltması durumunda Putin kararını yeniden gözden geçirebilir.
Hidrokarbonlardan elde edilen gelirler eski seviyesinde kalsa bile Rus hükümeti vatandaşlarına baskı yapmak zorunda kalacak. 24 yıllık iktidarını uzatmak için altı yıllık yeni bir görev süresi alan Putin’in savaşa giderek daha fazla para akıtması nedeniyle ekonomi aşırı ısınıyor. Bu yıl için bütçelenen 118 milyar dolar tutarındaki savunma harcamaları, savaşın başlangıcından bu yana üç katına çıktı. Enflasyon yüzde 7.7.
Merkez bankası faiz oranlarını %16’ya yükseltti ve enflasyonun %4 hedefine düşürülmesi için resmi borçlanma maliyetinin “uzun bir süre” yüksek kalması gerektiğini söyledi. Hükümet rubleyi desteklemek için sermaye kontrolleri başlattı.
Hükümetin ayrıca iç tüketimi üretimle uyumlu hale getirmek için mali önlemler alması gerekecek. Listenin başında muhtemelen daha zengin bireyleri ve şirketleri hedef alan vergi artışları yer alacak. Putin zaten bunun sinyalini verdi. Bu tür kararlar bazılarının hoşuna gitmese de direnilmeyecek.
Petrol yerine silah
Putin, Rusya ekonomisinin geçen yıl yüzde 3.6 oranında büyüdüğünü, bu rakamın Ukrayna’yı destekleyen G7 zengin demokrasilerinin hepsinden daha fazla olduğunu söylüyor. Uluslararası Para Fonu, GSYİH’nın bu yıl yüzde 2.6, gelecek yıl ise yüzde 1.1 büyüyeceğini tahmin ediyor.
Ancak büyük resim, rakamların gösterdiği kadar iyi değil. Birincisi, askeri ekonomi doğası gereği sıradan insanların tüketebileceği mallar üretmez. RBC BlueBay Asset Management stratejisti Tim Ash, hükümetin milli gelirin daha fazlasını tank ve mermi üretimine ayırmasıyla tüketim malları ve hizmetlerine daha az para kalacağını söylüyor.
Haberlerden anında haberdar olmak için Telegram ve Whatsapp kanallarımızı takip ediniz.
Hükümet, geçen yıl GSYİH’nın yüzde 3.7’si kadar olan bütçe açığını finanse etmek için ulusal refah fonuna baskın yaparak halkı savaşın ekonomik maliyetlerinden korudu. Ancak fonun likit varlıkları Putin’in iki yıl önce Ukrayna’yı işgal etmesinden bu yana yarıdan fazla azaldığı ve şu anda milli gelirin yalnızca %2.7’sini temsil ettiği için bu durum sürdürülemez. Öyle ya da böyle, askeri ekonomi askeri olmayan harcamaları dışarıda bırakacak. Bu, daha yüksek vergiler, enflasyon, yüksek faiz oranları ve harcama kesintileri pahasına gerçekleşecek.
Üstelik savaş Rusya’nın orta vadeli beklentilerine de zarar veriyor. Batı yaptırımları ülkeyi ileri teknolojilerden mahrum bırakıyor. Putin’in artırmak istediği emek verimliliği savaşın ilk yılında yüzde 3.6 oranında düştü. Yatırım, 2017’deki %21.4’ten 2022’de GSYH’nin %19.7’sine düştü.
ABD hükümetine göre yaklaşık 315,000 Rus askeri öldürüldü veya yaralandı; bağımsız yayın Re:Russia ise geçen yılın Temmuz ayına kadar 800,000’den fazla insanın ülkeyi terk ettiğini tahmin ediyor. Genç ve eğitimli insanların beyin göçü ekonominin önündeki bir diğer engel.
Rus ruleti
Ekonomi durgunluk içinde gibi görünse de Rusya Federasyonu lideri savaşın devamını engelleyecek herhangi bir iç mali kısıtlamayla karşı karşıya değil. Ve aynı zamanda henüz herhangi bir dış kısıtlama altında değil.
Putin direnmeyi başardı çünkü Rusya hidrokarbonlardan hâlâ çok para kazanıyor. Ukrayna’nın müttefiklerinin petrolüne ambargo koymasına ve Avrupa’nın doğalgaza alternatif bulmasına rağmen Rusya’nın 2023 yılında cari fazlası 51 milyar dolar oldu. Bu rakam geçen yılın rekoru olan 238 milyar dolardan az olmasına rağmen Moskova hala zararda değil.
Kiev Ekonomi Okulu’ndan kıdemli araştırmacı Jacob Nell, Ukrayna’nın müttefiklerinin Rusya’nın ihracat gelirlerini açık verecek noktaya kadar azaltması durumunda durumun değişebileceğini söylüyor. Cari açığın negatife dönmesiyle Rusya’nın ve ondan önce de Sovyetler Birliği’nin krizle karşı karşıya kaldığını savunuyor.
Rusya gerekirse ithalatı bir miktar kesebileceğinden Nell, Putin’in ekonomiyi istikrara kavuşturmak için aşırı önlemler almak zorunda kalmasından önce ihracatın yaklaşık 80 milyar dolar düşmesi gerekeceğini tahmin ediyor. Bu miktarın yaklaşık 30 milyar doları gaz ambargosunun sıkılaştırılmasından ve gübre ile nikel gibi metallerin ihracatına getirilen kısıtlamalardan gelebilir. Ancak masrafların büyük bir kısmının Moskova’nın petrolü için aldığı fiyatın varil başına 50 dolara düşürülmesiyle elde edilmesi gerekiyor.
Bunu söylemek yapmaktan daha kolaydır. 2022’nin sonunda G7 ülkeleri ve diğer müttefikler Rus petrolüne varil başına 60 dolarlık tavan fiyat uyguladı. Ancak Ural petrolü varil başına 71 dolar civarında işlem görüyor ve bu da Brent fiyatının yaklaşık 14 dolar altında. ABD tavan fiyat sınırını ihlal eden tankerlere yönelik yaptırımları sıkılaştırmış olsa da Rusya kendi filosunu kullanarak bu yaptırımları kısmen atlatabilir.
Dünya petrol fiyatlarının keskin bir şekilde düşmesi Ukrayna’nın müttefiklerinin yararına olabilir. Bu olmadan Rusya’nın petrol fiyatını bırakın 50 doları, 60 dolara kadar düşürmek için çok daha sert önlemlere ihtiyaçları olacak.
Nell, bu hedefe ulaşmanın anahtarının, Rus açık deniz petrolünün en büyük ithalatçısı olan Hindistan’ı tavanın üzerinde bir fiyat ödemeyi bırakmaya ikna etmek olacağını söylüyor. Böylece ülke daha ucuz petrolden kâr elde edebilir ve rafinerileri de kârlarını artırabilir.
Sorun şu ki, Rusya petrolü bu kadar düşük fiyatlarla satmayı reddedebilir ve bunun yerine üretimi sınırlandırabilir. Bu, dünya petrol fiyatlarında artışa yol açacak ve bu da hem Hindistan’ın hem de Ukrayna’nın müttefiklerinin zarar görmesine neden olacak. Petrol kesintileri Rusya’ya zarar verecek olsa da, yüksek petrol fiyatlarının Donald Trump’ın Kasım ayındaki ABD başkanlık seçimlerini kazanma şansını artırması durumunda Putin bir süreliğine risk almaya istekli olabilir.
Ukrayna’nın müttefikleri henüz Rusya’nın gelirlerini ezmek için gerekli riskleri almaya hazır değil. Reuters makalesi, onlar bunu yapana kadar Putin’in savaşı durdurmak için hiçbir mali nedeninin olmayacağını vurguluyor.
Hatırlanacağı üzere Rus petrolüne Aralık 2022’de uygulanan varil başına 60 dolar seviyesindeki tavan fiyat , Kremlin’in gelirini %14 oranında düşürmüştü. Enerji ve Temiz Hava Araştırma Merkezi (CREA) tarafından yapılan analiz, fiyat tavanının Kremlin’e geçen yıl 34 milyar avroluk ihracat gelirine mal olduğunu gösteriyor; bu da yaklaşık iki aylık gelire eşdeğer.
