Büyük sarı sırt çantaları ile Kiev sokaklarında sık sık gördüğümüz kuryeler: Glovo firması için çalışmaktalar. Glovo, bir yemek sipariş uygulaması. Glovo uygulamasında müşteriler tarafından verilen bir yemek siparişi; bisikletli, motosikletli, arabalı yahut yaya kurye tarafından teslimatı gerçekleştirilmektedir.
Eğre kurye olarak çalışmak istiyorsanız Glovo şirketi ayda 20.000 grivnaya kadar gelir vaat ediyor.
Mesele şu ki, fazla mesai yaptıktan sonra bile, kimse Glovo’dan bu kadar para almadı. Ve kuryeleri daha fazla çalışmaya teşvik eden şirketin ikramiye sisteminin yeniden düzenlenmesi; kuryelerin ilk defa protesto eylemine girişmelerine neden oldu.
İspanyol Glovo şirketinin Ukrayna şubesi, Avrupa’nın en hızlı büyüyen şirketlerinden birisi. Aralık 2018 ve Mart 2019 arasında, şirketin cirosu on kat artarken yarım milyon Ukraynalı da Glovo uygulamasını kurdu.
Glovo Ukrayna’da (çoğunlukla Kiev’de) çalışan yaklaşık 5.000 kurye var ve ücretleri, yaptıkları teslimat sayısına göre değişmektedir.
Birkaç gün önce kuryelere ikramiye sistemlerinin değişmekte olduğu söylendi. Kuryeler kazançlarını düşüren bu değişiklik nedeniyle bir eyleme gitti.
Çalışan kuryeler teslimat için 17 UAH ve seyahat ettikleri her kilometre için de 5.5 UAH alıyorlar. Evgeny (ad değiştirildi) bir kafede veya restoranda sipariş almayı beklemenin birkaç ekstra grivna getireceğini söylerken; büyük bir kazancın mümkün olmadığını, ana hedef kazancın aslında ikramiye olduğunu belirtiyor. Yani ikramiyeyi almak asıl motive edici olan.
Ayrıca bakınız: Kiev’de Tropikal Yağmur Sele Neden Oldu
Bir haftadaki on başarılı teslimat için 400 UAH, 20 teslimat 900 UAH, 40 teslimat 2.200 UAH ve haftada 70 veya daha fazla teslimat yapan için 4,200 UAH ikramiye ödeniyor. En azından, önceden öyleydi.
Glovo’nun getirdiği yeni bonus sistemi, fazladan para kazanmak için daha çok çalışan kuryeler için 10 teslimat bonusunu kaldırıyor. Kuryelerden birisi öyle bir ifade de bulunuyor: “Güncel teslimat sıklığına göre, 20 teslimat en az 25 saatlik bir çalışma gerekmektedir”. Ve 5.000 UAH’lık yeni üst bonusa yalnızca haftada 100 teslimat yapılarak -70 değil- ulaşılabilecektir.
Şirket, bu şekilde iyi motive olmuş, çok çalışan kuryeleri teşvik ettiğini iddia ediyor – halbuki şimdi kuryeler daha fazla kazanıyor.- Ancak, bir teslimat yapmak için ortalama 45 dakikadan hesaplandığında, 100 teslimat yapmak için bir kuryenin haftada 75 saat çalışması gerekiyor. Bu da haftanın her günü, izin günü kullanmadan 11 saatlik vardiya yapması demektir. Ve bu durum siparişler peşpeşe gelirse mümkün olur ki pratikte bunun gerçekleşme ihtimali bile yoktur. Gerçekte, bir kuryenin 5,000 UAH bonusu alması için haftanın yedi günü, günde 14 saat çalışması ile belki mümkün olur.
Şimdi bile, bazı kuryelerin zamanlarının önemli bir bölümünü çalışmak için ayırıp sahada olduklarında bile haftada 70 sipariş alamıyorlar. Küçük bir kurye grubu, protesto sırasında şöyle diyor:
“Geçen hafta, pazartesiden cumartesiye sabahları sekizden gece 11’e kadar izinsiz olarak altı gün çalıştım. Bir ailem var, pratikte beni görmüyorlar. Ve buna rağmen 70’in altında teslimat yaptım.” diyor. Bir başkası “Eski ikramiye planı altında bile eve çok yorgun gelirdim, bazı akrabalarım ilaç kullandığımı düşünmeye başladı.” diyor. Üçüncü bir kurye, “İlk üç hafta boyunca öleceğimi sanıyordum.” diye hatırlıyor.
Sistem, kafe veya restorana en yakın olan kişiye otomatik olarak sipariş veriyor. Fakat aslında, bir sipariş hiç gelmeyebilir çünkü bir başka kurye daha yakında olabilir. Sonuç olarak, bu durumda bir sipariş alıp almamanız (ve toplam kazancınızın bağlı olduğu şey budur aslında) yarı mistik bir olay olarak ortaya çıkıyor.
Bazıları McDonalds’ın yakınlarında sipariş beklemeyi tercih ediyor – Glovo’nun ana ortağı ve tüm siparişlerinin üçte biri McDonald’s çıkışlı.- Diğerleri ise şehir etrafında dolaşıyor ve mümkün olduğunca farklı teslimat noktalarından geçmeye çalışarak sipariş toplamak istiyor.
Bir şeyler ters giderse veya müşteriler şikayet ederse bu her zaman kuryenin hatası olarak kabul ediliyor. Hata, uygulamanın hatası olsa bile, kuryenin puanına negatif olarak yansıyor. Ve günün hangi saatinde çalışabileceğinizi ve dolayısıyla para kazanabileceğinizi tanımlayan kuryenin Glovo’daki derecesidir. “Yanlış bir dönüş yapıyorsun ve bunu çalışma saatlerinden düşüyorlar.” “Bir kahve içmek istiyorsun ya da tuvalete gidiyorsun, işte böyle bir şey yok, müsaade etmiyorlar.”
Aslında çalışan hakları konusunda Glovo’nun yasal hiçbir sorumluluğu da bulunmamaktadır. İşçilerin, bırakın bir iş sözleşmesini, şirketle yapılmış yasal hiçbir sözleşmesi yoktur. Realitede Glovo’da günde 14 saat çalışan insanlar, bir çalışan değil, sadece akıllı telefon uygulamasının bir kullanıcıları aslında. Bu nedenle yasal normlar ve garantiler kuryelere uzanmıyor ve bir kaza olursa, şirket yardım etmiyor ve tazminat ödemiyor.
Bir kurye “En kötüsü sigortamızın olmaması” dedi. “Başladığımda, ilk günümde ikinci sırayı aldım ve Olimpiyskaya Caddesi’nde bir araba çarptı. Teknik destek merkezine sipariş alamadığımı yazdım. Söyledikler tek şey ‘iyileş ve geri gel’. ‘Kuryeler petrol ve mobil internet dahil herşeyi kendisi ödüyor.“
İşte bu yüzden Glovo’nun üç ya da dört aydan uzun süredir çalışan sadece birkaç kuryesi var. Glovo’nun Ukrayna’da piyasaya girmesinden bu yana çalışmakta olan bir “arkadaş” hakkında veya saatte 60 UAH garantili ücretin “altın çağı” ile ilgili hikayeler anlatılıp duruluyor; yani bir efsane yaratılmış ve herkes bunu tekrarlıyor. Ancak birçok kurye durumun son zamanlarda daha da kötüleştiğini düşünmekte. Kuryeler şirketin, daha fazla kurye çalıştırmaya devam ettiği süreçte, kendi kazançları azaldığı için deneyimli kuryelerin işte ayrıldığı görüşünde.
Bir kurye, benzer ve rakip olan diğer uygulama UberEats hakkında “Her yerde artıları ve eksileri var. Burada biraz para kazanabilirsiniz. Glovo, başından beri daha iyi ücretler ve daha fazla sipariş alan olarak kendini konumlandırdı. Ayrıca, McDonalds ile olan ortaklıkları otomatik olarak siparişlerin % 50’sini veriyor ve daha fazla sipariş alıyorlar.”dedi. “Benim için Uber ve Glovo arasındaki fark, Uber ile normal bir programınızın olmasıdır. 10’da kalkıyorsun ve gidiyorsun. Kimse seni rahatsız etmiyor. [Glovo] ile birkaç saat izin alırsınız veya başınızın ağrıyor olması, hasta hissetmeniz, bir şeyler olduğu önemli değildir. Size bu zamanı ayırıyorlar; ancak puanınız düşüyor. Sonra mümkün olduğunca hızlı bir şekilde çalışmaya geri dönüp ve 1,500 UAH kazanabiliyorsunuz.”
Bir antrenör olan Pavel “Hepimiz 20-30 yaşlarındayız ve bu en aktif çalışma dönemimiz. Eski sistem [ikramiye] bizi Ukrayna’da kalmaya motive etti. Ve şimdi bu değişiklikler sayesinde düşünmeye başladım. Gerçekten ülkemi terk etmek istemiyorum. Burada yaşamak istiyorum. ”Evvela göçmen çalışmak nedir biliyorum. Litvanya’da bir yıl çalıştım ve oraya geri dönmek istemiyorum. Neredeyse damarlarımı patlatıyordum orada” diye itiraf ediyor.
Protestonun başlamasından bir buçuk saat sonra belki geride 20 kişi kaldı. Kuryeler saflarında fazla dayanışma olmadığını kabul ediyorlar. “Bir an için bizler sistemden çıktık ve şu anda herkes sipariş alıyor.” Kuryeleri haklarını korumak ve düzenleme yapacak bir sendika yok – ve bu nedenle durum aktif bir protestoya dönüşemedi. Zaten kuryelerin sırt çantasını taşıdıkları şirketin ofisi Barselona’da. Ancak bu protesto sonrasında şirket, Kiev’deki yeni kuryeler için bu uygulamayı şimdilik iptal etmek zorunda kaldı ve bu protestonun duyulduğu anlamına geliyor. Ayrıca, protestodaki bazı kuryeler, Glovo uygulamasından zaten yasaklandıklarını ve sipariş alamadıklarını tespit ettiler. Diğer kuryelerde protesto sürecinde telefonlarında GPS’i kapattılar ve uygulamayı açmadılar.
Bu yazı ilk olarak Politika Eleştirisi (Ukrayna)’nde yayınlandı.
Glovo kuryelerinin protestosundan bir video:
