34 yıl önce bugün, 26 Nisan 1986 Cumartesi günü, o dönem Sovyetler Birliği içerisinde olan ve Ukrayna’nın başkenti Kiev’in 130 kilometre kuzeyindeki Çernobil kentinde bulunan nükleer santralde meydana gelen patlama, insanlık tarihinin en korkunç çevre felaketlerinden biriyle sonuçlandı.
26 Nisan 1986’da, o zamanlar Sovyetler Birliği’ne bağlı olan Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’ndeki Çernobil Nükleer Santrali’nin 4 Numaralı reaktöründe gece saatlerinde deney amacıyla güvenlik sisteminin devre dışı bırakılması sonucu ters giden birşeyler nedeniyle meydana gelen patlama ve yangın sonrasında reaktörün çatısı havaya uçarken, nükleer serpintiler, Çernobil ve çevresine yayılmıştı.
Patlamanın ardından güneyden esen rüzgarın radyasyon bulutunu kuzeye yöneltmesi sonucunda, Belarus’un Ukrayna sınırına yakın bölgeleri de, radyasyonun etkisi altında kalmıştı. 1945’te Hiroşima’ya atılan atom bombasının 50 katına eşit miktarda radyasyon yayıldığı söylenmektedir.
Patlama ve yangından sonra, sadece modern Ukrayna, Belarus ve Rusya’nın değil, aynı zamanda birçok Avrupa ülkesinin, İsveç, Avusturya, Norveç, Almanya, Finlandiya, Yunanistan, Romanya, Slovenya, Litvanya, Letonya’nın topraklarını kapsayan radyoaktif bir bulut oluştu. Uluslararası Nükleer Olay Ölçeği’ne (INES) göre, bu kaza en yüksek yedinci tehlike düzeyine göre sınıflandırılmıştır.
Başlangıçta, Moskova ve Ukrayna Sovyet liderliği kaza gerçeğini ve çevre felaketinin sonuçlarını sakladı. Radyasyon seviyelerinde bir artış rapor eden ilk ülke ise İsveç oldu. Bunun üzerine SSCB’den ilk resmi açıklama ise 28 Nisan’da yayınlandı.
Kazadan sonraki ilk günlerde 10 kilometrelik bölgede yaşayan nüfus tahliye edildi, daha sonra tahliye bölgesi 30 kilometreye genişletildi. Toplamda, o dönemde Ukrayna’da 2.6 milyondan fazla insanın yaşadığı 2,293 yerleşim yeri radyoaktif hale geldi. Bu felaket sonucunda 5 milyon hektardan fazla arazi ise tarımsal amaçlı kullanımdan kaldırıldı.
Bağımsız araştırmalara göre Çernobil’deki nükleer kazanın yaklaşık 200 bin kişinin doğrudan ya da dolaylı olarak ölümüne sebep oldu.
1986 sonunda radyasyonun yayılmasını önlemek için tahrip edilen reaktör özel bir beton ile kaplandı. Uzmanlara göre, altında kaza sırasında reaktörde bulunan yakıtın yaklaşık % 95’i ve tahrip edilen reaktörün kalıntılarından oluşan önemli miktarda radyoaktif madde kaldı. Güvenlik nedeniyle, 15 Aralık 2000 tarihinde Çernobil nükleer santrali tamamen askıya alındı.
29 Kasım 2016’da Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası tarafından finanse edilerek reaktörün üstüne aşağıda fotoğafta gördüğünüz özel bir güvenlik kemeri ile kaplama yapıldı. Bu kemerin 100 yıl ömrü olduğu belirtildi. Reaktörün 2065 yılında tasfiye edilmesi planlanmaktadır.
8 Aralık 2016’da Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, 26 Nisan’ı Çernobil felaketinin Uluslararası Anma Günü ilan etti.
Çernobil ve çevresi artık özel turlarla gezilebilen bir turizm bölgesi oldu.
