Büyük Ukrayna Kıtlığı: Holodomor

Bu haberi sosyal medya hesabınızda paylaşın!

Holodomor, 1932-1933 yıllarında Ukrayna’da meydana gelen, 3 ile 10 milyon arasında insanın ölümüne sebep olan Sovyetler tarafından yaratılan suni bir açlık.

Ukrayna’ya geldiğim günlerde hem Kiev’i öğrenmek, hem de fotoğraflamak için çok geziyordum. Elbette ilk dönemlerde ülkenin tarihini ve kültürü bilmemekten kaynaklı olarak neyin ne olduğunu anlamak pek kolay olmuyordu. Ukrayna ve Ukrayna tarihine, kültürüne ilişkin bilgilerim henüz yoktu. Bu geziler sırasında gördüklerimle alakalı okumaları da yapmaya başladıkça bazı şeyler yerine oturmaya başladı.

İşte bu dönemlerde yukarıda yer alan elinde 5 buğday başağını tutan o çarpıcı kız çocuğu heykelini ilk gördüğümde beni çok etkilemişti. O bölgeyi defalarca ziyaret ettim ve her seferinde oradan geçtiğimde bu heykelin fotoğrafını çektim. Yaz, kış ve bahar ayları. İlk gördüğüm zaman neyi simgelediğini anlamamıştım. Sonrasında Ukrayna tarihinde yaşanan açlık ve kıtlık ile ilgili olduğunu öğrendim. Fakat anlattığı meseleyi yine anlamamıştım. Çünkü böyle birşeyin olabilirliğine pek ihtimal verememiştim. Okumalar yaptıkça ‘Holodomor’ gerçeğini öğrendim. Açıkcası yine kafamda tam oturmuyordu. Nasıl olabilirdi? Böyle birşey nasıl yaşanabilirdi aklım almıyordu. Evet, zamanla Ukrayna’yı ve tarihini, kültürünü, insan davranışlarını öğrendikçe, eski fotoğrafları gördükçe bunun hakikaten tam da söylendiği gibi yaşandığını idrak etmeye başladım.

Yazı içerisinde gördüğünüz eski fotoğrafları internetten temin ederek özel bir programla çok daha önceden iyileştirmiş ve bu yazı için hazırlamıştım.

Ukrayna’da Yaşanan Suni Açlık: Holodomor. Kelime anlamı olarak “Açlıktan ölmek”

Holodomor terimi, holod ve mor’dan oluşan bir kelimedir. Holod (Ukraynaca: голод) açlık ve Mor (Ukraynaca: мор) ölüm, imha ve veba anlamına gelir.  Yani birleştirdiğimizde bu kelimeyi “Açlıktan ölmek” olarak tanımlayabiliriz. Holodomor, 1932-1933 yıllarında bugünün Ukraynası ile  Kuzey Kafkasya’da bulunan Kuban bölgelerinde meydana gelen, 3 ile 10 milyon arasında insanın ölümüne sebep olan suni bir açlıktır.

Tarihsel olarak Ukraynakara toprak” olarak bilinen çok verimli ve geniş topraklara sahip olması nedeniyle, Sovyetlerin “ekmek sepeti” olarak görülmüştür. Ukrayna, Sovyet tahıl üretiminin % 27’sini, devlete teslim edilen toplam tahılın ise % 38’ini gerçekleştiriyordu. Tahıl dışında diğer Sovyet bölgelerine önemli miktarda sebze, et ve süt sağlıyordu.

Holodomor

Çarlık otokrasisinin 1917’de yıkılması ve Sovyetler Birliği’nin temellerinin atılması sonucu iktidarı ele geçiren Bolşevik hükümeti, milliyetçilik duygularının yüksek oranda hissedildiği Ukrayna’nın bağımsız bir devlet olma arzusunun da farkındaydı. Stalin 1920 Bahar aylarında Polonya ve Ukrayna birliklerinin Kiev’e gerçekleştirdiği sürpriz saldırıyı atlatamamıştı ve bunun çok daha büyüğünün gerçekleşmesinden endişeliydi. Ukrayna’daki yarım milyona yakın parti üyelerinin % 60’ının etnik Ukraynalılardan oluşması, bir saldırı anında Stalin’e sadık kalıp kalmamaları konusunda ciddi şüpheler barındırıyordu. O nedenle Stalin öncelikle, İkinci Polonya Cumhuriyeti’nin ilk devlet başkanı olan Jozef Pilsusdki ile Batı’dan hiçbir saldırı gelmeyeceğine dair 3 yıllık bir saldırmazlık paktı imzaladı. Artık Ukrayna’da tahıllara el koymaya karşı çıkan köylülere bir ders vermenin ve ‘Ukrayna’yı korumanın’ vakti gelmişti.

Silahlı güçlerin de eşliğinde, yerel Komünist Parti üyeleri ve Komünist Gençlik Kolları üyeleri taşraya gelerek köylülere kolektif çiftliklere katılmaları, yani atlarını, tarımsal araç gereçlerini ve özel arsalarını bırakmaları için baskı yapmaya başladılar. 1930 yılının Mart ayında tarıma elverişli toprakların % 70’i kamulaştırılmıştı ki, bir önceki sene bu oran sadece % 6 idi. Köylülerin kaldığı bu zorbalık karşısında isyanlar da oluyordu. O yılın Mart ayında 1,700’den fazla köylü ayaklanması kayda geçmişti. Köylüler düzinelerce Sovyet yöneticisini öldürmüştü. Özellikle Polonya sınırına yakın bölgelerdeki köylüler Stalin’in teröründen kaçarak sınıra doğru gittiler. Köylülerin stratejik açıdan önemli olan sınır bölgelerinde ayaklanması, aynı zamanda diğer bölgelerdeki kargaşa dalgalarının artması sonucunda Sovyet yönetimi sertleşmeye gitti.

Öncelikle kolektif çiftliklere katılmaya yanaşmayan ve köylü mülklerinin kamulaştırılmasını protesto eden hali vakti yerinde köylü sınıfı olan kulaklar (Sovyet terminolojisinde üç sınıfa ayrılan köylüler içinde büyük ve zengin çiftlik sahipleri kategorisi, Rusça: кулак, Ukraynaca: куркуль) hedef alındı. Sözde dekulakizasyon ile mülklerin ve toprağın müsaderesi sonucunda kulak olarak damgalanan köylülerin tahliye edilmesi öngörüldü. 1930’da 75 bin aile Kazakistan ve Sibirya’nın uzak bölgelerine sürüldü. Kulakların bağımsız özel çiftlikleri ve tarım arazileri, kolhoz olarak adlandırılan kolektif devlet çiftliklerine dönüştürüldü.

Holodomor

Köylerin direnişinin karşı koyulamayacak kadar büyük olması sonucunda yetkililer geri çekilme taktiği uyguladı. İlk olarak parti eylemcileri Stalin’in yazdığı ‘Başdöndürücü Başarı‘ başlıklı makaleyi kamulaştırılmanın durdurulması olarak yorumladı ve kamulaştırılan toprakların yarısını köylülere geri verdi. Ancak 1930 güz aylarında kamulaştırılma kaldığı yerden devam etmeye başladı. Ancak bu sefer köylüler pasif direniş uygulayarak, hayatta kalmalarına yetecek kadar tahıl üretimi ve tarım yaparak, devlet tarafından el konulmasını önlemek için evcil hayvanlarını katledip köylerinden ayrılarak sanayi merkezlerine gittiler.

Stalin ve ekibi köylüleri sabotaj yapmak ve şehirlerde kıtlığa sebep olarak sanayileşmeye çomak sokmakla suçladı. Ukraynalı köylülerin bu tutumlarını cezalandırmak amacıyla bir tahıl tedarik planı başlattı. Kotaları karşılayamayan köylerin bir sonraki yılın tohumlukları ve çiftliklerde yaşayanların yaşamsal gıdaları da dahil olmak üzere, evcil hayvanlarına, yiyecek olarak kullanılabilecek herşeye el konulmaya başlandı. Bu plan suni açlığı başlatan bir girişim oldu. Açlıktan ilk ölümler Aralık 1932’de bildirildi. Alınan bu kararın sonucunda Ukrayna’nın açlık çeken bölgelerinde yaşayan köylülerin, Sovyetler Birliğinin diğer bölgelerine çıkmaları da yasaklandı.

Holodomor

1932 yılının kış ve sonrasındaki baharında açlık ve kıtlık neticesinde sadece Kiev‘de 80 binden fazla insan açlıktan öldü. 1933’ün sonuna gelindiğinde Harkov ve Kiev‘de 1 milyondan fazla insan, Odessa ve Dnipro‘da 300 binden fazla insan, Donetsk‘te 175 bin kişi açlıktan ölmüştü. Kurbanların çoğu baharın sonu ve yaz başında öldü. Bunun sebebi ise uzun süre devam eden açlıktan sonra sadece çimen ve olgunlaşmamış sebzeleri yediklerinde midelerinin bunları sindirememesi oldu.

Ukrayna’daki en verimli tarım alanları, tam anlamıyla birer kıtlık alanına dönmüştü. Ukrayna’da kıtlık olurken SSCB tahıl ihracatını arttırdı. Böyle bir kıtlık döneminde dahi Sovyet yönetimi, 1932’de 1.7 milyon ton, 1933’te 1.84 milyon ton tahıl ihraç etmişti.

Suni bir şekilde bir milleti yok etmeye yönelik oluşturulan Holodomor, aslında Sovyet Rusya’dan ayrılmak istediği için Ukrayna’ya karşı uygulanan bir cezaydı. Ukrayna’daki açlık çeken bütün bölgeler askerlerle çevriliydi, kimsenin kurtarılmaması ve hiçbir yardımın açlık bölgelerine ulaşmaması için Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nin bütün sınırları kapatılmıştı. Bu dönemde yaşanan kıtlık farklı bir Sovyet Ukrayna yaratmıştı. Stalin bölge parti komitelerinden kendi halkının iradesine karşı gelmeyen ve açlık çekenlerin ellerinden yiyeceklerini almayanları da temizledi. Kıtlıkta hayatta kalanlar artık derslerini almıştı ve ne olursa olsun parti politikalarına uyacaktı ve kolektif çiftliklere katılarak hayatlarını devam ettirebilirlerdi.

Büyük Ukrayna Kıtlığı olan Holodomor Ukrayna ve halkına karşı girişilen bir soykırım hareketi miydi? 28 Kasım 2006’da Ukrayna Meclisi aldığı bir kararla 1932 ve 1933 yılında yaşanan ‘holodomor’u Ukrayna halkına karşı yapılmış bir soykırım olduğunu tanımladı.

Ayrıca dünyada 16 ülke “Holodomor”u soykırım olarak tanımıştır. Bunlar arasında Kanada, ABD, Portekiz, Vatikan, Polonya, Estonya, Letonya, Litvanya, Gürcistan, Avustralya, Meksika, Kolombiya, Ekvador, Peru ve Paraguay bulunmaktadır.

Her yıl Kasım ayının 4. Cumartesi günü Ukrayna’da Holodomor Kurbanlarını Anma Günü olarak kabul edilmiştir.

Yararlanılan Kaynak: Avrupa’nın Kapıları: Ukrayna Tarihi, Serhii Plokhy

Holodomor Fotoğrafları:

Holodomor
Holodomor
Holodomor
Holodomor
Holodomor
Holodomor
Holodomor
Holodomor
Holodomor
Holodomor
Holodomor
Holodomor
Holodomor
Holodomor
Holodomor
Holodomor
Holodomor
Holodomor

Holodomor Üzerine Filmler:

Harvest of Despair – The 1933 Ukrainian Holodomor Famine Genocide (Documentary)
Holodomor 1932-1933

Caner Cangül

Endüstri Mühendisi. Internet teknolojileri ve fotoğraf ile ilgilenmekte. Sitenin teknik sorumluluğu ve yönetimi yanında editörlük ve çevirmenlik yapmaktadır. 8 yıldır Kiev'de yaşamaktadır. İletişim: caner@ukrhaber.com